Κατά τη διάρκεια του 3ου τριμήνου του σχολικού έτους 2000-2001 στα πλαίσια του μαθήματος της μουσικής, οι μαθητές των Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεων του Δημοτικού Σχολείου Τριλόφου ετοίμασαν και παρουσίασαν στην τάξη εργασίες με θέμα: «Η ορχήστρα και οι οικογένειες των οργάνων» και «Βιογραφίες Συνθετών», αντίστοιχα.
Οι μαθητές δούλεψαν σε ομάδες και το αποτέλεσμα ήταν πραγματικά ικανοποιητικό! Όχι μόνο παρουσίασαν τις εργασίες τους στην τάξη αλλά είχαν και το αντίστοιχο εποπτικό υλικό (κασέτες, CDs, εικόνες κλπ). Σκοπός των εργασιών αυτών ήταν όχι μόνο να μάθουν για το θέμα της εργασίας που τους ανατέθηκε ερευνώντας μόνοι τους σε διάφορες πηγές (βιβλία, εγκυκλοπαίδειες, internet κλπ), αλλά και να αναπτύξουν το ομαδικό πνεύμα.
Παρακάτω παρουσιάζονται τμήματα των εργασιών με θέμα «Η ορχήστρα και οι οικογένειες των οργάνων» όπως οι ίδιοι οι μαθητές τα παρουσίασαν στις εργασίες τους.
ΜΟΥΣΙΚΗ
Η μουσική είναι μια από τις καλές τέχνες που με τη ρυθμική και αρμονική συναρμολόγηση των ήχων δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα. Με τη λέξη μουσική οι αρχαίοι εννοούσαν γενικά την πνευματική καλλιέργεια και την αισθηματική διαπαιδαγώγηση, αρετές που τις προστάτευαν οι μούσες.
Η αρχή της μουσικής πρέπει να αναζητηθεί στη φύση. Ο άνθρωπος μιμήθηκε το μελωδικό τραγούδι των πουλιών ή το ρυθμικό κελάρυσμα του ρυακιού για να πλάσει τους δικούς του ρυθμούς.
Από τα πρώτα κιόλας βήματά του στην κοινωνική ζωή συνδυάζει την μουσική με την ποίηση και τον χορό. Αργότερα εκφράζει τα άλλα του συναισθήματα με τη συνοδεία μουσικών οργάνων. Έτσι δημιουργήθηκαν τα διάφορα είδη της μουσικής.
Έχουμε την φωνητική και την ενόργανη μουσική. Η φωνητική μπορεί να είναι μονωδία, διωδία ή χορωδία ανάλογα με τα πρόσωπα που τραγουδούν. Η ενόργανη μουσική αποδίδεται με μουσικά όργανα.
Για τη απόδοση των μουσικών συνθέσεων χρησιμοποιείται ένα ή πολλά όργανα συγχρόνως. Όταν τα μουσικά όργανα είναι πνευστά η ομάδα που τα μεταχειρίζεται λέγεται μπάντα. Όταν είναι έγχορδα λέγεται ορχήστρα. Κρουστά χρησιμοποιούνται και στις μπάντες και στις ορχήστρες. Όταν παίζουν μαζί έγχορδα και πνευστά έχουμε τη συμφωνική συναυλία.
Η ελληνική παράδοση μας κληροδότησε τη δημοτική και η βυζαντινή την εκκλησιαστική μουσική. Από την Ευρώπη μας ήρθε η κλασσική μουσική με τις συμφωνίες και τις όπερες.
Η μουσική είναι μια γλώσσα για όλους τους ανθρώπους. Χρέος της παιδείας είναι να τη διδάξει σε όλους τους ανθρώπους.
ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ
Από τα πολύ παλιά χρόνια στην αρχαία Ελλάδα η μουσική ήταν απαραίτητη για την εκπαίδευση των πολιτών. Για τη διδασκαλία της μουσικής χρησιμοποιούσαν όργανα που ξέρουμε από περιγραφές αλλά κυρίως από ζωγραφιές πάνω σε αγγεία.
Τα μουσικά όργανα ήταν έγχορδα πνευστά και κρουστά. Όργανα με χορδές ήταν η φόρμιγγα, η λύρα, η κιθάρα, η πανδούρα και η άρπα. Πνευστά ήταν ο αυλός, η σάλπιγγα, το κέρας και η σύριγγα. Τέλος, κρουστά ήταν το ξυλόφωνο, τα μεταλλικά κύμβαλα, οι μεταλλικοί κώδωνες, το τύμπανο, το σείστρο, τα κρόταλα, και η κρουπέζα.
Σήμερα τα όργανα διακρίνονται σε:
Α) Έγχορδα όργανα τα οποία παράγουν ήχο με την τριβή των χορδών τους με δοξάρι (οικογένεια βιολιού) και έγχορδα που ηχούν με τη διέγερση των χορδών τους με τα δάχτυλα (άρπα, κιθάρα κ.α.)
Β) Πνευστά όργανα (ξύλινα και χάλκινα) στα οποία φυσάμε σ’ ένα τρυπημένο σωλήνα από ένα επιστόμιο. Έτσι ο αέρας μέσα στον σωλήνα πάλλεται και παράγει ήχο.
Γ) Κρουστά όργανα τα οποία βγάζουν ήχο όταν τα χτυπάμε. Χωρίζονται σε:
1. Μεμβρανόφωνα δηλ. αυτά που έχουν μία μεμβράνη που όταν την χτυπήσουμε θα παράγει ήχο.
2. Ιδιόφωνα δηλ. αυτά που το ίδιο το σώμα τους παράγει ήχο όταν το χτυπάμε.
ΟΡΧΗΣΤΡΑ
Η λέξη ορχήστρα είναι αρχαιότατη. Σήμαινε ένα χώρο του αρχαίου ελληνικού θεάτρου που βρίσκονταν ανάμεσα στη σκηνή και στις κερκίδες. Απ’ το 1750 σημαίνει κυρίως έναν ορισμένο αριθμό οργάνων με τους εκτελεστές τους. Η συμφωνική ορχήστρα έχει πάνω από 100 όργανα! Περιλαμβάνει 4 ομάδες: τα έγχορδα (βιολιά, βιόλες, βιολοντσέλα, κοντραμπάσα), τα ξύλινα πνευστά (φλάουτα, πίκολο, κλαρινέτα, όμποε, αγγλικά κόρνα, φαγκότο), τα χάλκινα πνευστά (τρομπέτες, κόρνα, τούμπες, τρομπόνια) και τα κρουστά (τύμπανα, κύμβαλα τρίγωνα, ξυλόφωνο κ.α.). Η άρπα και το πιάνο χρησιμοποιούνται συχνά ως όργανα της ορχήστρας. Η ορχήστρα παίζει μόνη της ή συνοδεύει τη χορωδία ή ακόμα συνοδεύει ένα σόλο όργανο (κονσέρτο).
ΟΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ
ΕΓΧΟΡΔΑ
· Έγχορδα με δοξάρι
(βιολί, βίολα βιολοντσέλο, κοντραμπάσο)
· Νυκτά ή νυσόμενα
(άρπα, κιθάρα)
· Πληκροφόρα (νυσόμενα + κρουόμενα)
(τσέμπαλο, βέρτζιναλ)
(κλαβικόρδιο, πιανοφόρτε, πιάνο)
ΠΝΕΥΣΤΑ
· Ξύλινα
(φλάουτο, πίκολο, κλαρινέτο, μπάσο κλαρινέτο, αγγλικό κόρνο, όμποε, φαγκότο, κόντρα φαγκότο, σαξόφωνο)
· Χάλκινα
(τρομπέτα, κόρνο, τρομπόνι, τούμπα, )
· Πληκτροφόρα
(Εκκλησιαστικό όργανο, άσκαυλος)
ΚΡΟΥΣΤΑ
Α) ΜΕΜΒΡΑΝΟΦΩΝΑ
· Αυτά που κουρδίζονται
(τύμπανα)
· Αυτά που δεν κουρδίζονται
(γκρταν-κάσα, ταμπούρο, ντέφι)
Β) ΙΔΙΟΦΩΝΑ
· Συγκεκριμένου τονικού ύψους
(γκλοκενσπηλ, ξυλόφωνο, τσελέστα, βιμπράφωνο, καμπάνες)
· Ακαθόριστου μουσικού ύψους
(πιάτα, ζίλιες, γκονγκ, καστανιέτες, κασετίνα, μαράκες, ξύστρα γκουίρο, ξυλάκια, κουδουνάκια)
Επιμέλεια κειμένου: η μουσικός του Δημοτικού σχολείου Τριλόφου Κιγιτζή Κατερίνα.